TERAPIA INTEGRALNA
Czym tak naprawdę jest Terapia Integralna? W tym krótkim artykule postaram się odpowiedzieć na to pytanie. Na wstępie chciałbym przedstawić tak zwany abstrakt „Białej Karty”, czyli tłumaczenie artykułu opublikowanego w prasie medycznej przez twórców integralnego podejścia do medycyny, a psychiatrii w szczególności.
„Choroby psychiczne odpowiadają za, mniej więcej, jedną trzecią niepełnosprawności w skali globalnej i pociągają za sobą: napiętnowanie społeczne, osobiste cierpienia, a także ogromne społeczne i ekonomiczne koszty. W skali światowej, opieka medyczna zajmująca się zdrowiem psychicznym nie była w stanie sprostać palącym potrzebom ludzi dotkniętych tymi chorobami. Sytuacja ta wymaga zmiany w obecnym paradygmacie medycznym, jak również praktyce klinicznej, zwłaszcza głębokich reform w edukacji, szkoleniu młodych lekarzy i zmiany celów badań naukowych. „Biała Karta” zarysowuje obecne wyzwania w ochronie zdrowia psychicznego i charakteryzuje wyłaniającą się koncepcję Integratywnego Zdrowia Psychicznego (IZP), niezwykle ważnego elementu potrzebnego do zmian na dużą skale w ochronie zdrowia psychicznego XXI wieku. Na najważniejsze zalecenia Karty, pozwalające na dalszy rozwój IZP, składają się: zwiększenie nakładów na badania w kluczowych obszarach, ulepszenie szkoleń klinicznych i edukacji medycznej, jak również promocja założeń "Białej Karty" w państwowej służbie zdrowia. IZP przyjmuje biologiczno-psychologiczno-socjalno-duchowy (czyli holistyczny przyp. tłum.) model, wykorzystujący terapie opierające się na dowodach naukowych, zaczerpnięte z tradycyjnych systemów leczniczych jak i współczesnych praktyk medycznych. W skład IZP wchodzą: klasyczne interwencje medyczne, włącznie z rozsądnym stosowaniem leków psychiatrycznych i wsparciem socjalnym; oparte na dowodach alternatywne sposoby leczenia i terapii; a także zmiana stylu życia (przykładowo: zmiany w diecie, ćwiczenia fizyczne, uregulowanie nawyków dotyczących snu, czy równowagi pomiędzy pracą i odpoczynkiem). W Klinicznym zastosowaniu IZP uwzględnia całe spektrum społeczno-kulturowe, ekonomiczne i duchowe wpływające na praktykę lekarską i terapeutyczną w danym kraju. By sprostać wyzwaniom, przed którymi staje ochrona zdrowia psychicznego, w 2010 roku została założona Międzynarodowa Sieć Inegratywnego Zdrowia Psychicznego (International Network of Integrative Mental Health - INIMH), mająca na celu stworzenie międzynarodowej organizacji składającej się z klinicystów, badaczy, wykładowców i ludzi wspierających służbę zdrowia. INIMH została stworzona by rozpropagować ogólnoświatowy program badań, szkolenia i klinicznej praktyki interaktywnej ochrony zdrowia opartej na dowodach. Tworząc "Białą Kartę", chcieliśmy zaprosić do ogólnoświatowej dyskusji, dotyczącej najistotniejszych kwestii zdrowia psychicznego, w nadziei na uzyskanie spójnej, empatycznej, zindywidualizowanej i skupionej na człowieku opieki zdrowotnej.”
W dalszej części artykułu jest zawarty szczegółowy opis tematów poruszonych w abstrakcie, nie tylko medycznych, ale także dotyczących zmian w kształceniu personelu medycznego i to jak autorzy wyobrażają sobie praktyczne wprowadzanie podejścia integralnego do służby zdrowia.
Twórcy International Network of Integrative Mental Health nie są jedynymi ludźmi związanymi z medycyną, psychiatrią i psychoterapią, którzy intensywnie szukają nowych dróg i rozwiązań w leczeniu chorób psychicznych. Przy American Psychiatric Association (APA) działa grupa psychiatrów (APA Caucus on Integrative Medicine - APACIM) również rozwijających ten nurt. Wielką zaletą INIMH i APACIM jest fakt że skupiają one ludzi profesjonalnie związanych z medycyną i psychoterapią, pracujących i rozwijających podejście integratywne. Faktem jest że najintensywniejszy rozwój nurtu integratywnego związanego ze zdrowiem psychicznym można zaobserwować w Stanach Zjednoczonych i Australii. W Europie dopiero pojedyncze instytucje zaczynają korzystać z tej metody – w chwili obecnej najbliższy ośrodek znajduje się w Holenderskim Groningen.
W samej psychoterapii idea włączania technik zaczerpniętych z innych podejść, również tradycyjnych i związanych z szeroko rozumianą medycyna naturalną, ma bogatą tradycję i zasługuje na odrębny artykuł. Dla porządku warto napisać że w Polsce słowo psychoterapia integralna i psychoterapia integratywna są już obecnie wykorzystywane, w znaczeniu odnoszącym się tylko do psychoterpii („Instytut Psychoterapii Integralnej Gestalt” czy „Polski Instytut Psychoterpii Integratywnej”).
Podejście integratywne, lub tez integralne opisane w „Białej Karcie” jest szersze, i zawiera w sobie podejście medyczne oddziaływań socjalnych, profilaktyki, a także różnorakie nurty psychoterapeutyczne. W związku z tym na określenie podejścia integratywnego/integralnego, rozumianego w szerszym znaczeniu niż integracja różnych szkół psychoterapeutycznych będę używał pojęcia terapia integralna.
Czym dla mnie jest terapia integralna?
Z mojego punktu widzenia lekarza i jednocześnie psychoterapeuty jest to metoda łącząca, zależnie od potrzeb, oddziaływania stosowane na co dzień w psychiatrii i psychoterapii – takie jak badania diagnostyczne, testy psychologiczne, klasyczną farmakoterapię czy terapię psychodynamiczną lub poznawczo behawioralna, z elementami medycyny naturalnej (które mają udowodnione działanie terapeutyczne np. odpowiednio dobrana dieta, ziołolecznictwo), pracy z ciałem (joga, masaż tybetański, ayurwedyjski), medytacji lub hipnozy Ericksonowskiej, czy wreszcie terapii poznawczo behawioralnych trzeciej fali (mindfulness – terapia poznawczej opartej na uważności, ACT – terapia akceptacji i zaangażowania).
Jednocześnie mam wrażenie że takie podejście jest wyjściem naprzeciw tego czego szuka wielu pacjentów. Pracując w szpitalu spotykam się z tym że pacjent na własną rękę stosuje preparaty ziołowe, lub techniki relaksacyjne. Często wręcz ma trudność rozmawiać o tym z lekarzem psychiatrą, bojąc się że będzie to uznane za szkodliwe z medycznego punktu widzenia.
Terapia integralna niewątpliwie jest czymś co dopiero powstaje, nie ma oficjalnych towarzystw zrzeszających ludzi pracujących tą metodą, dopiero kształtują się ramy tego co jest terapią integralną, a co nią nie jest. Na to wszystko potrzeba czasu. Jednocześnie patrząc po państwach zachodnich jestem pełen optymizmu co do dalszego rozwoju podejścia integralnego w psychiatrii i psychoterapii. Przykładem jest Wielka Brytania, gdzie spotkania grup terapeutycznych terapii poznawczej opartej na uważności (mindfulness), których celem jest profilaktyka nawrotów depresji, są już refundowane przez państwo i dostępne za darmo w ramach państwowej opieki zdrowotnej.
Bartłomiej Janas